مسعود حسینی
عکاس-خبرنگار خبرگزاری فرانسه در افغانستان
كابل، سه شنبه ٨ اسد ١٣٩٢
افغانستان به عنوان یکی از مرگ بارترین کشورهای جهان برای خبرنگاران محسوب میشود که سالانه تعداد زیادی خبرنگار قربانی مرگ و خشونت های جاری در این کشور می شوند.
دو سال پیش در یکی از همین روزهای داغ تابستان امید اخپلواک خبرنگار محلی بی بی سی در ارزگان جان خود را در حین انجام وظیفه ی اطلاع رسانی از دست می دهد، امّا مرگ آقای اخپلواک نه اولین مورد بوده و نه آخرین.
خطرات عمدهای که جان خبرنگاران را در حین انجام وظیفه تهدید میکنند عبارتند از ماین های کنار جاده، حملات انتحاری، جنگهای چریکی و حتی برخی از قدرتمندان درون حکومت که تاب و تحمل انتقاد از عملکردهای خود را ندارند.
از دست رفتن هر دو پای عکاس - خبرنگار نیویارک تایمز در جنگ قندرهار (١عقرپ ١٣٨٩) بر اثر تماس با یک ماین زمینی، زخمی شدن چند خبرنگاردر حمله ی انتحاری عاشورا کابل (١٥ قوس ١٣٩٠) به قتل رسیدن صمد روحانی خبرنگار بی بی سی در هلمند از جمله مثال های دردناکی است که در حافظه ی تاریخی این کشور باقی خواهد ماند. واکنش دولت افغانستان اما، همیشه گمراه کننده و نا کافی بوده است و دولتی ها با ایجاد کمیسیون های تحقیق در مورد قتل خبرنگاران که کارشان همانند دیگر کمیسون های حقیقت یاب بی نتیجه بوده، امیدوار بوده اندد که وقت کشی کرده تا این وقایع از حافظه ی مردم پاک شود.
چه کسانی عامل خشونت ها در مقابل خبرنگاران هستند؟
١. شورشیان/طالبان
گروه طالبان و دیگر گروه های شورشی که هیچ گونه پایبندی به قوانین حقوق بشری رایج در جهان ندارند از جمله اولین عاملانِ خشونت در مقابل خبرنگارن محسوب می شوند که سر بریدن اجمل نقشبندی توسط یکی از فرماندهان این گروه مثال بارز آن است که جامعه ی خبرنگاران افغانستان را برای همیشه دردمند ساخته است.
در عین حال این گروه ها نهایت استفاده را از رسانه های خبری در هنگام حملاتشان در کابل می برند و در مواردی هنگامی که ساختمانی را تصرف می کنند تا بر یک هدف حمله ورد شوند، با وقت کشی و شلیک پراکنده منتظر می مانند تا خبرنگاران از راه برسند و جریان حمله ی آن ها را پوشش دهند. درحالی که از نظر فرماندهان و تئوریسین های طالب خبرنگاران افغانستان انسانهای بی ایمان هستند که از دولت و خارجی ها در افغانستان حمایت می کنند و در مواردی قتل آنها جایز است!
٢. نیروها و مقامات دولتی
درصد زیادی از خشونت ها و رفتار ناشایست علیه خبرنگاران از جانب نیروهای پولیس، امنیت و ارتش و برخی از مقامات درون حاکمیت صورت می پذیرد.
هیچ حادثه ی تروریستی و حمله ی انتحاری را نمی توان یافت که در آن نیروهای دولتی به توهین، تحقیر و تهدید خبرنگاران نپردازند و در مواردی حتا لت و کوب خبرنگاران مهمتر از خبر همان واقعه می باشد.
به بند کشاندن خبرنگاران به دلیل ابراز عقیده توسط دولت، لت و کوب آنان در هنگام تهیه گزارشهای انتقادی و حتا تهدید به مرگ از جمله مواردی است که بیشتر از جانب مقامات دولتی و اعضای پارلمان اعمال می شود.
٣.زورمندان و جنگسالاران
تهدید از جانب زورمندان و فرماندهان سابق مجاهدین از ابتدای ایجاد حکومت جدید در سال ١٣٨٠ وجود داشته که لت و کوب خبرنگار آژانس بخدی توسط والی پروان تازه ترین مورد در این زمینه می باشد. از آنجایی که در یازده سال گذشته هیچ نیرویی این زورمندان را به قانون پذیری و احترام به حقوق مردم وادار نساخته، لت و کوب و فشار بر خبرنگاران را حق خود دانسته و از پی گرد قانونی در امان هستند!
مراجع دفاع از حقوق خبرنگاران
با توجه به قانون رسانه ها در افغانستان، دفاع از حقوق خبرنگاران وظیفه ی اصلی وزارت فرهنگ است؛ اّمّا این وزارت کمترین واکنش را در این زمینه اختیار کرده و در موارد زیادی سکوت اختیار نموده است.
سازمان های غیر دولتی دفاع از حقوق خبرنگاران هم امکاناتی بیشتر از نشر یک اعلامیه را ندارند و در مهمترین موارد، آن ها را با رسانه های افغانستان در میان گذاشته و قضاوت را به مردم می سپارند.
قانون دسترسی آزاد به اطلاعات
این قانون که مقامات دولتی و اعضای قوای سه گانه را به پاسخ دهی شفاف و شریک ساختن اطلاعات با مردم موظف می سازد، هنوز در صحن پارلمان دست به دست می شود و هیچ گونه انگیزه ای برای تصویب آن دیده نمی شود. این موضوع باعث می شود که مثلا وزیر معادن امکان دسترسی خبرنگاران داخلی را به تأسیسات نفتی و گازی در شمال کشور را ندهد و به بسیاری از مقامات دولتی نیز آزادانه به کتمان حقیقت بپردازند.
آینده ی رسانه ها در افغانستان
ظهور رسانه های آزاد و گسترش و پیشرفت چشمگیر آنها در افغانستان از دست آوردهای اصلی حکومت رئیس جمهور کرزی محسوب می شود که با گسترش خشونت و تهدید علیه خبرنگاران در آستانه ی انتخابات سرنوشت ساز در چند ماه آینده با تهدید جدی رو به رو است. بسیار از اهالی مطبوعات آینده افغانستان را به خصوص بعد از زمستان ١٣٩٣( پایان سال ٢٠١٤ ميلاد) که قرار است نیروهای آیساف از افغانستان خارج گردند، بسیار تاریک و وحشتناک ترسیم می کنند.
اعلام جهاد علیه خبرنگاران توسط یکی از اعضای پارلمان، دخالت تندرو های مذهبی در امور داخلی رسانه ها و موارد زیاد دیگری که علیه رسانه های آزاد انجام می شود، باعث دل سردی رسانه ها و اهالی علم و فرهنگ شده است که این نا امیدی با رسوخ در اعماق اجتماع باعث نا امیدی کلی مردم از تغییرات مثبت و پیشرفت در افغانستان شده است.
بی توجهی دولت افغانستان به دست آوردهای فراوان رسانهها و خبرنگاران و عدم تقدیر ونبود امنیت جانی و امنیت شغلی نیز باعث شده تا تعداد زیادی از خبرگاران نخبه و بهخصوص خبرنگاران زن کار خود و حتا کشور را ترک نموده و به کشور های غربی پناهنده شوند.