د خبریال ملي ورځ

هر کال د کب په ۲۷مه د خبریال ملي ورځ په کابل او بېلابېلو ولایتونو کې د جلا جلا مراسمو په تر سره کولو سره نمانځل کېږي.

په افغانستان کې د خبریال د ورځې مخینه

د ۱۹۹۳ کال د دسمبر په میاشت کې د یونیسکو یا د ملګرو ملتونو د تعلیمي، علمي او کلتوري سازمان د وړاندیز پر بنسټ د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې په ۴۳۲/۴۸ پریکړه لیک کې د می درېیمه نیټه د «مطبوعاتو د ازادۍ نړیوالې ورځې» په توګه اعلان کړه او پر همدې اساس هر کال له دې ورځې د افغانستان په ګډون په بېلابېلو هېوادونو کې د یوې نړیوالې ورځې په توګه نمانځنه کېږي.

خو له دې ټولو سره سره د افغانستان له رسمي کلیزې (هجري شمسي) سره د دې نیټې نه سمون یو له اصلي لاملونو څخه و، چې له مخې یې په ۱۳۹۲ هجري لمریز (۲۰۱۴ میلادي)کال کې په افغانستان کې د خبریال د ورځې نومونې طرحې باندې غور پېل شو.

ولې د کب ۲۷ مه؟

د ۱۳۹۲ کال په نیمایي کې د خبریال د ورځې نومونې طرحه د افغانستان د خبریالانو مرکز  اجرائیوي رئیس احمد قریشي لخوا د هیواد له پېژندل شویو خبریالانو او د افغانستان خبریالانو مرکز د مشورتي بورډ د غړو په ګډون له ذبیح الله نوري، فیصل کریمي، عزیز حکیمي، امام محمد وریماچ، لطف الله نجفي زاده، محمد ویس خطاب او پرویز کاوه سره مطرح کړه.

بورډ له دغې طرحې د هرکلي په ترڅ کې د دې ورځې د نومولو په ګډون په تېره يوه نيمه پېړۍ کې د هېواد د مطبوعاتو په ډګر کې د مخکښو او فعالو شخصيتونو د زېږېدو يا مړينې په مناسبت بېلابېل وړانديزونه وکړل، چې په هغو کې سيد جمال الدين افغان، محمود طرزي، محي الدين انيس، عبدالهادي داوي، عبدالحميد، مبارز او... او همدارنګه هغه خبريالان چې د ١٣٨٠ هجري لمريز کال له بدلون وروسته چې د ازادو رسنيو له پيل او پراختيا سره يې تړاو درلود، وڅېړل شول.

د دغه هیئت غړي په پای کې دې پایلې ته ورسیدل چې د هیواد د ټولو هغو شخصیتونو د درناوي په خاطر چې د مطبوعاتو او رسنیو د رامنځته کولو او د هغې د ښه والي په برخه کې یې کار کړی، د یووالي د ساتلو او د هیواد په رسنیو کې د بې اتفاقۍ د مخنیوي په خاطر دې باید داسې نېټه د خبریال د ورځې لپاره په پام کې ونیول شي چې د هیواد دننه او بهر د رسنیو د شخصیتونو او خبریالانو د ژوند له پیښو سره هیڅ تړاو ونه لري.

د ذکر شوو ملحوظاتو په نظر کې نیولو سره، د تجربه لرونکو ژورنالیستانو بورډ او د افغانستان د خبریالانو د مرکز سلاکارانو د زمري د میاشتې 27 نیټه د کال په پای کې اعلان کړه او د هیڅ یو د ژوند پیښو سره هیڅ تړاو نلري. د هېواد او نورو هېوادونو پخواني او اوسني خبريالان د خبريال د ورځې په توګه تصويب شول.

د خبریال د ورځې د نومونې د بورډ د استدلال له مخې، د ۲۷ ماهیانو په ټاکلو سره به رسنۍ د کال په پای کې د خپلو کلنیو کړنو د بیا کتنې او د خبریالانو د هڅونې او ستاینې فرصت ولري او په ورته وخت کې به د خبریالانو ملاتړي بنسټونه یا حکومت به دا موقع هم ولري چې د خبريالانو د ورځې په مناسبت د ازادۍ يو کاليزه ولمانځي، په هېواد کې رسنۍ وڅېړي او يا د خبريالانو ستاينه وکړي.

د خبریال د ورځې نمانځل او د حکومت له خوا یې د ملي ورځې په توګه تاییدول

د خبريال د ورځې د نومولو د بورډ د پرېکړې له نهايي کېدو وروسته، دغه پرېکړه په رسمي ډول د افغانستان د خبريالانو د مرکز له خوا د هېواد له رسنيو سره شريکه شوه او د لومړي ځل لپاره د خبريال ورځ د ١٣٩٢ لمريز کال د حوت په ٢٧مه په کابل کې د يو لړ مراسمو په ترڅ کې ونمانځل شوه. او مختلفو ولایتونو ته د پروګرامونو سره ستاینلیکونه ورکړل شول

د ۱۳۹۷ کال کې د افغانستان د خبریالانو له مرکز سره له کلونو سلا مشورو وروسته د خبریالانو فدراسیون د افغانستان د خبریالانو د مرکز له دغه نوښت څخه ملاتړ وکړ او له حکومت څخه یې په یوه لیک کې وغوښتل چې د خبریال ورځ د هېواد په ملي کالیزه کې شامله کړي او د حکومت کابینې د تلې ۲۷ مه د «خبریال د ملي ورځې» په نوم ونوموله او پرېکړه وشوه، چې د ملي ورځې په توګه دې د هېواد په مهالوېش کې شامله شي.

له ۱۳۹۲ کال راهیسې د خبریال ملي ورځ هر کال د افغانستان خبریالانو د مرکز له خوا په کابل او د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې د ځانګړو مراسمو په تر سره کولو سره هر کال په بېلابېلو ډولونو نمانځل کېږي او همدارنګه خبریالان په ډله ییزه او انفرادي ډول لمانځل کېږي.

په وروستیو کلونو کې په تېره بیا د دغې ورځې له رسمي کېدو وروسته د خبریالانو او رسنیو د ملاتړ بېلابېل بنسټونه هم دغه ملي ورځ په بېلابېلو ډولونو لمانځي.

په همدې لړ کې له ۱۳۹۲ کال راهیسې هر کال د خبریال ورځې په مناسبت د افغانستان د خبریالانو مرکز د خبریالانو او رسنیو د وضعیت په اړه خپل کلنی راپور چمتو او خپروي او د دغې ورځې د درناوي په موخه یې د پروګرامونو د یوې برخې په توګه دا پروګرام پیل کړی دی. د "افغانستان د کال غوره خبریال" فستیوال. او خپل ګټونکی معرفي کوي او ویاړي چې د سیالۍ پروسې له لارې غوره کیږي.