28 جدی 1402
کابل- ملا خیرالله خیرخواه سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان با صدور نامه‌ای از رسانه‌ها خواسته است که بخاطرحفظ «هویت ملی» کشور، از به کار بردن «اصطلاحات بیگانه» خودداری کنند. خیرخواه در عین حال با اشاره به دو ماده از قانون رسانه‌های همگانی کشور که تمرکز آن بر حفظ ارزش‌های دینی، اخلاقی و اجتماعی می‌باشد، از رادیو و تلویزیون‌ها خواسته است تا اذان‌های پنج‌گانه را نشر کنند و تقدس مناسبت‌های اسلامی از جمله ماه رمضان را رعایت کنند.
دراین نامه که یک نسخه آن به دسترس مرکز خبرنگاران افغانستان قرار گرفته است، دو موضوع پایداری، بقا و حفاظت از زبان‌های ملی و رسمی و فعالیت‌های رسانه‌ای در پرتو قانون رسانه‌های همگانی کشور مطرح شده است و قرار است به طور رسمی به رسانه‌های خصوصی فرستاده شود.
خیرالله خیرخواه در این نامه گفته است که زبان‌های ملی و رسمی نشانه هویت ملی هر کشوری است و برای بقا و پایداری هر ملتی لازم است که زبان و فرهنگ خود را حفظ کند. وی گفته است:« وزارت اطلاعات و فرهنگ به منظور بقا، دوام، غنی سازی، توسعه و صیانت امن از زبان‌های ملی و رسمی]فارسی، پشتو[، امیدوار است که تمامی رسانه‌های کشور در برنامه‌ها، مصاحبه‌ها، خبرها، تبصره‌ها و نوشته‌های خود از اصطلاحات، واژه‌ها و الفاظ زبان‌های دیگر پرهیز کنند و اصول، قواعد و دستورزبان زبان‌های ملی و رسمی خود را در نظر بگیرند تا زبان‌های کشور از تداخل، تأثیر و نفوذ زبان‌های بیگانه مصون بمانند.»
با وصف این، منابع به مرکز خبرنگاران افغانستان گفتند که هدف این دستورالعمل رسانه‌هایی است که با «دستور زبان» مورد نظر هیئت حاکم به ویژه در مورد زبان فارسی/فارسی دری موافق نیستند و آن را به چالش کشیده‌اند.
این درخواست در حالی به طور رسمی مطرح شده است که مسؤلان برخی رسانه‌ها در ماه‌های اخیر بارها از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ و استخبارات بخاطر چگونگی استفاده از زبان‌های ملی کشور احضار و تحت فشار قرار داشته‌اند.
مرکز خبرنگاران افغانستان با تاکید بر اهمیت زبان‌های ملی و بومی کشور در حفظ تنوع فرهنگی و ترویج فراگیری و ارتباطات، قاطعانه از حقوق رسانه‌ها و آزادی بیان، که شامل چگونگی استفاده از زبان‌ها و گویش‌های مختلف می‌شود، حمایت می‌کند. «ما نسبت به اعمال محدودیت‌هایی که می‌تواند مانع از توانایی رسانه‌ها در تولید محتوا و ارتباط مؤثر با مخاطبان شود و یا برای خبرنگاران در تولید برنامه و یا گزارش آزادانه و دقیق، محدودیت خلق کند، هشدار می‌دهیم. این حیاتی است که رسانه‌ها آزاد باشند از زبان‌های ملی و رسمی و یا زبان‌های بومی کشور مطابق با دستورزبان مربوط استفاده کنند و هر نوع اعمال و فشار در این زمینه خلاف قانون رسانه‌های همگانی کشور است و مداخله در کار رسانه‌های آزاد شمرده می‌شود.»
درماده چهارم قانون رسانه‌های همگانی کشور آمده است که هيچ شخص حقيقی يا حکمی نمی‌تواند فعاليت آزاد رسانه‌های خبری و يا معلوماتی را منع، تحريم، سانسور يا محدود نموده ويا طور ديگری درامور ونشرات رسانه های همگانی ومعلوماتی مداخله کند.
سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در بخش دوم خود به رسانه‌ها گفته است که با توجه به این‌که تمام رسانه‌های همگانی کشور بر اساس قانون رسانه‌های همگانی، زیر چتر وزارت اطلاعات و فرهنگ فعالیت می‌کنند، مکلف هستند مواد بیستم و بیست و پنجم این قانون را رعایت کنند.
در ماده بیستم آمده است که رادیو و تلویزیون‌های خصوصی مکلف می‌باشند در برنامه‌های خود اصول و دستورهای دین مقدس اسلام و ارزش‌های ملی و معنوی و اخلاقی و امنیت روانی ملت افغانستان را رعایت کنند. در ماده بیست و پنجم از مدیران مسؤل رسانه‌های الکترونیکی خواسته شده است تا در برنامه های آموزشی خود مسائل دینی و اخلاقی، صحت، محیط زیست، اهمیت معارف و مضرات کشت، تولید و مصرف مواد مخدر و مسکرات را بگنجانند. در بند دوم ماده، مدیران مسؤل رسانه‌های الکترونیکی مکلف شده‌اند تا اذان‌های پنج گانه را از طریق رسانه‌های خود پخش کرده و در ترتیب برنامه‌های خود تقدس روزهای مقدس اسلامی و ماه مبارک رمضان را رعایت کنند.
نامه خیرالله خیرخواه بر مبنای تاریخ هجری قمری(25 جمادی‌الاول 1445) مطابق با 18 قوس 1402 هجری شمسی صادر شده است و قرار است به صورت رسمی به رسانه‌ها ارسال شود.
در نامه خیرخواه در مورد دیگر مواد قانون رسانه‌های همگانی و سرنوشت طرح تعدیل این قانون چیزی گفته نشده است. در میانه میزان سال گذشته حیات‌الله مهاجر فراهی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان گفته بود که طرح تعدیل قانون رسانه‌ها و قانون دسترسی به اطلاعات آماده شده و برای توشیح به رهبری طالبان در قندهار فرستاده شده است. فراهی گفته بود که این قوانین با«اندکی تغییر» به دسترس رسانه‌ها قرار خواهد گرفت.
با وصف این، یک تحقیق مرکز خبرنگاران افغانستان که در ماه میزان سال جاری نشر شد، نشان می‌دهد که طالبان همزمان با پیشبرد طرح تعدیل قانون رسانه‌های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات، دست‌کم 14 دستورالعمل را به موازت این قوانین اجرا کرده‌اند. هر چند این دستورالعمل‌ها از مرجع واحدی صادر نشده است و روال معمول قانونی رایج را نیز نپیموده است اما در حقیقت مبنای سیاست حاکمیت در برخورد با رسانه‌ها و خبرنگاران قرار گرفته است و آزادی کار خبرنگاران و رسانه‌های را به طور جدی محدود کرده است.