۲۳ سنبله ۱۴۰۱
جاوید فرهاد، نویسنده و منتقد رسانهای
کابل- شب گذشته یک خبرنگار گرامی "افغانستان اینترنشنال"(افعانستان انترنشنل) که بیگمان از رسانههای مطرح و اثرگذار در حوزهی اطلاعرسانی است، احتمالن از ترکیه یا جای دیگر گزارشی را پخش کرد که در پسمنظر آن بهگونهی زنده، خبرنگار در مورد نتیجهی محتوایی گزارش که پایانش مبهم و پرسشانگیز بود، این جملهی کلیشهای را یاددهانی کرد:
" این پرسشیست که گذر زمان به آن پاسخ خواهد داد."
اما گپ من چیست؟
- در نخست خدا رحمت کند کسی را که برای اولینبار این جملهی پرسشی را بهگونهی ابتکاری در پسمنظر خبر و گزارش مطرح کرد و باب ساخت؛ اما باید گفت که این جمله در بیشتر از یکدههی پسین از بس در ادبیات خبری رسانهها کلیشهزده و تکراری شد، مخاطبان از شنیدن بهجا و بیجای آن، دلبد شدند.
- دوم کاربرد بیش از حد این جمله سبب شد که برخی از گزارشگران و رسانهها، درست و نادرست آن را بهخورد مخاطبان بدهند و هر گزارشگر هم برای گریز از نتیجهی ژرف در یک گزارش، به این سهلانگاری و کلیشهزدهگی رفته رفته خو کرد.
- سوم این جمله از رهگذر کاربردی هم باتوجه به محور نشدن گزارشگر و خبرنگار که اصل مهم در کار خبرنگاری است ، نوعی مداخلهی مستقیم در نتیجهگیری از آنچه گزارش میشود، است.
- چهار از کجا معلوم که آیا گذر زمان به آنچه مبهم و نامعلوم است، پاسخ میدهد یانه؟ زیرا در کنار برخی پرسشهایی که گذشت زمان به آنها پاسخ داده، شاید برخی از پرسشهایی هم اند که هیچگاه و حتا تا هنوز هم گذر زمان بهآنها پاسخ ندادهاست.
- پیشنهاد من برای پرهیز از این کلیشهزدهگی مفرط:
بهجای کاربرد این جملهی تکراری و کلیشه زدهی "این پرسشیست که گذر زمان به آن پاسخ خواهد داد"، بهتر است در صورت گنگ بودن و ناروشن بودن مساله، بنویسیم: این پرسشیست که تا هنوز پاسخ روشن نداشتهاست، یا بنویسیم: هنوز پاسخی برای این پرسش داده نشدهاست، یا این چیزیست که تااکنون پاسخ مُعیّن نیافتهاست ووو.
نوشتن هر جملهی زیبای خبری در نخست ابتکار است؛ اما تقلید بیرویهی آن در جاهای نامناسب و تکرار بیش از حدّ آن تهوع خاطر بهبار میآورد که باید از کاربرد آن پرهیز کرد و ابتکارهای تازهای را -باکمی دّقت- در نگارش جملههای خبری رویدست گرفت.
"تلقین و درس اهل نظر یک اشارتست
گفتم کنایتی و مکرر نمیکنم"(رندِ شیراز)